GEPUBLICEERD: 10 mei 2012 | Laatst herzien: 06 mei 2019
Bloedstolling is een heel belangrijk proces. Het zorgt er namelijk voor dat een bloeding stopt. Maar als de bloedvaten vernauwd of beschadigd zijn of als het hart een verminderde functie heeft, kan bloed stollen tot een bloedpropje. Dit is levensgevaarlijk. Hoe werkt bloedstolling? En wat kan er fout gaan?
Wat is bloedstolling?
Het bloedvatenstelsel kun je zien als een gesloten buizensysteem dat met bloed zuurstof en afvalstoffen door het lichaam vervoert. Wanneer een bloedvat beschadigt raakt dan kan er een gat of een scheur in de vaatwand komen, waardoor er bloed naar buiten stroomt. Het lichaam reageert hier direct op door de vaatwand te repareren. Hierbij gaan de bloedplaatjes tegen elkaar liggen. Ze zwellen dan op om het gat te dichten. Daarna versterken de stollingseiwitten de barricade. Het eindresultaat is een stolsel. Als de vaatwand van het bloedvat hersteld is, ruimt je lichaam het bloedstolsel vanzelf op. Bloedstolling kun je dan ook zien als een verdedigingsmechanisme om ergere schade te voorkomen.
Hoe verloopt bloedstolling?
Bloedstolling verloopt in de volgende drie fases:
- De primaire bloedstolling: hierbij trekt de stolling het bloedvat samen. Er wordt dan een klein korstje aangemaakt.
- De secundaire bloedstolling: tijdens deze tweede fase wordt de echte korst aangemaakt, welke heel stevig is. Deze korst zorgt ervoor dat de bloeding stopt.
- De fibrinolyse: tijdens de derde, laatste fase, ruimt het lichaam het stolsel op. Dit gebeurt zodra de vaatwand zich voldoende heeft hersteld.
Wat gebeurt als de bloedstolling niet goed verloopt?
Helaas werkt de bloedstolling niet altijd naar behoren. Soms stolt het bloed te langzaam en soms te snel. Wanneer het te langzaam stolt, wordt het een bloedingsneiging genoemd. Wanneer het te snel stolt, is er sprake van een tromboseneiging.
Bloedingsneiging
Een hogere bloedingsneiging kan diverse ernstige en minder ernstige oorzaken hebben. Onder de ernstige oorzaken vallen:
- Acute leukemie
- Bloedvergiftiging
- Acute systeemziekte
- Ernstige vorm van bloedingsziekte
- Een uitgelokte bloedingsneiging door medicatie
Een bloedingsziekte kan niet-aangeboren of erfelijk zijn. Het probleem kan liggen bij de bloedplaatjes of de stollingsfactoren. Het kan ook dat er bindweefselprobleem is of dat de opbouw van de bloedvatwanden een verhoogde bloedingsneiging veroorzaakt.
Trombose
Soms stolt het bloed zonder dat er een bloedvat is beschadigd. Dit wordt trombose genoemd. Trombose kan de bloedsomloop blokkeren en is dan ook levensgevaarlijk.
Hoe kan trombose ontstaan?
Trombose kan verschillende oorzaken hebben, zoals een vaatvernauwing, een vertraagde bloedstroom of een hartritmestoornis.
Een vaatvernauwing
Bij een vaatvernauwing wordt het bloed met veel druk door een vaat geduwd. Hierdoor botsen de bloedplaatjes in het bloed tegen elkaar. Ze klonteren dan sneller samen tot een stolsel. Vooral de slagaders zijn gevoelig voor een vaatvernauwing.
Een vaatvernauwing kan ontstaan door:
- Roken of overgewicht
- Een hoge bloeddruk
- Suikerziekte
- Een verhoogd cholesterol
Een vertraagde bloedstroom
Een vertraagde bloedstroom kan een tweede oorzaak zijn van trombose. Zo kan het bloed langzamer gaan stromen nadat iemand is geopereerd en lange tijd in bed ligt. Dit heeft vooral veel invloed op de benen. De spieren en de bloedvaten in de benen zijn namelijk gemaakt om te bewegen. Als de benen niet bewegen, kan het bloed sneller gaan samenklonteren. Hierdoor kan je een trombosebeen krijgen. Om deze redenen krijgen mensen die een operatie hebben gehad bloedverdunners.
Een hartritmestoornis
Een hartritmestoornis kan een andere oorzaak zijn voor bloedstolling. Wanneer het hart onregelmatig of zwak slaat, wordt het bloed gedeeltelijk uit de hartboezems gepompt. In het bloed dat achterblijft kunnen dan bloedstolsels ontstaan.
Wat zijn de symptomen van bloedstolsel?
Bloedstolsel gaat gepaard met diverse symptomen. Trombose in het been kun je herkennen aan de volgende symptomen:
- Been voelt warm aan
- Roodpaarse kleur
- Strakke en glanzende huid
- Opgezette en zichtbare aders
- Pijn bij het lopen
Bij een bloedstolsel op een andere plek in het lichaam zijn de symptomen moeilijk zichtbaar. Vaak geeft een bloedstolling dan pas klachten als het stolsel losschiet van de bloedvatwand. Het stolsel wordt dan door het lichaam meegevoerd en komt verderop in de bloedbaan terecht. Er wordt dan gesproken van een embolie.
Embolie
Bij een embolie stokt de bloedstroom. De weefsels achter blokkade krijgen dan geen zuurstof meer en ze sterven af. Embolie is levensgevaarlijk. Bij longembolie is er sprake van een afsluiting van de slagader naar de longen. Je krijgt het dan erg benauwd. Een bloedstolsel in de hartslagader kan leiden tot een hartinfarct. Een embolie in de halsslagader kan weer leiden tot een herseninfarct.
Hoe kun je bloedstolsel voorkomen?
Als je kampt met een vertraagde bloedstroom of een hartritmestoornis krijg je vaak antistollingsmiddel voorgeschreven: vitamine-K-antagonisten. Deze middelen remmen de aanmaak van stollingseiwitten af. Ze zorgen ervoor dat er minder snel bloedstolsels ontstaan.
Vitamine-K-antagonisten
De dosering van vitamine-K-antagonisten luistert zeer nauw. Bij een te lage dosering stolt het bloed te snel, waardoor nieuwe bloedstolsels kunnen ontstaan. Bij een te hoge dosering stolt het bloed te langzaam en dit kan leiden tot bloedingen of een beroerte.
De dosering is kan lastig zijn, omdat de waarden van de antistollingsmiddelen schommelen. Zo kunnen sommige medicijnen en bepaalde etenswaren met hoge concentraties vitamine K, zoals kaas en groene groenten, ervoor zorgen dat de waardes stijgen of dalen. Om dit te voorkomen, moeten mensen die vitamine-K-antagonisten gebruiken, hun bloedwaardes elke twee tot drie weken laten controleren bij de trombosedienst.
Mensen met vaatvernauwing krijgen meestal geen vitamine-K-antagonisten, omdat het bij hen niet werkt. Als je met vaatvernauwing kampt, kan de arts je adviseren om dagelijks aspirine in te nemen. Dit ontstolt het bloed, waardoor het makkelijker door de vernauwde vaten kan stromen. De bloedvaatjes klonteren dan minder snel samen.
Wat kun je zelf doen voor een goede bloedstolling?
Om bloedstolsels te voorkomen, is het belangrijk dat je er een gezonde levensstijl op nahoudt. Dit betekent:
- Niet roken
- Gezond en gevarieerd eten
- Zorgen voor een gezond gewicht
- Dagelijks minimaal een half uur bewegen
- Het gebruik van alcohol beperken
Ben je ouder dan 50? Dan is het verstandig je bloeddruk en je suiker- en cholesterolgehalte regelmatig door de huisarts te laten controleren. Verder vormt lang zitten ook een risico. Als je lang in een vliegtuig zit, is het een aanrader om iedere twee uur door het vliegtuig te lopen.
